Pulteney to bez wątpienia jedna z najbardziej znanych, cenionych, a przy tym niezwykle bogatych w historię szkockich gorzelni. Położona na samej północy kontynentalnej Szkocji wybija się zdecydowanie ponad szeroko pojętą przeciętność. Moc nagród, z tytułami najlepszej whisky świata na czele, tylko ugruntowuje pozycję tej gorzelni wobec coraz większej konkurencji. Konkurencji, której przez lata skutecznie i ze spokojem zdecydowanie się opiera.
Jeden niezwykły człowiek
W swojej bogatej biografii parał się wieloma rzeczami i bez wątpienia nazwać go można człowiekiem sukcesu. Był adwokatem, właścicielem ziemskim, politykiem (zasiadał w IzbieGmin w latach 1768-1805). Uznawany ówcześnie za najbogatszego Brytyjczyka majątkudorobił się na wielu inwestycjach – m. in. w ziemie w Ameryce Północnej oraz ogólny rozwójZjednoczonego Królestwa (most w Pulteney, budynki w Bath i nad morzem w Weymouth wDorset, a także budowa dróg w Szkocji).
Sir William Pulteney (znany również jako William Johnstone) urodził się 17października 1729 roku w Westerhall, w historycznym hrabstwie Dumfriesshire w Szkocji.
W 1760 roku Johnstone poślubił Frances Pulteney, która kilka lat po ich ślubie odziedziczyła ogromną fortunę po Williamie Pulteneyu, Pierwszym Hrabim Bath. Dzięki temu zarówno Johnstone, jak i jego córka Henrietta Laura zmienili w
1767 roku swoje nazwisko na Pulteney. Sam majątek żony Pulteney odziedziczył po jej śmierci w 1782 roku.
W 1783 roku Pulteney nawiązał współpracę z Thomasem Telfordem, który dzięki niemu po latach stał się jednym z
najwybitniejszych inżynierów cywilnych tamtych czasów. To właśnie Telford nadzorował prace konserwatorskie na zamku Shrewsbury, a kilka lat później zaprojektował port rybacki (z przeznaczeniem do połowu przede wszystkim śledzi)
w Wick w hrabstwie Caithness na samej północy Szkocji. Powstała wtedy wieś rybacka o nazwie Pulteneytown, która obecnie stanowi część miasta Wick. Było to w czasie, gdy William Pulteney dzierżył stanowisko gubernatora Brytyjskiego
Towarzystwa Rybołówstwa.
W 1794 roku, po śmierci brata, Jamesa Johnstona, William Pulteney został Piątym Baronetem Pulteneyem, zaś w 1804 roku ponownie się ożenił, tym razem z Margaret Stuart, wdową po szkockim prawniku i polityku Andrew Stuarcie i córką Sir Williama Stirlinga. Małżeństwo nie przetrwało jednak długo, gdyż Sir William Pulteney zmarł 30 maja 1805 roku w Bath House na Picadilly w Londynie, pozostawiając po sobie ogromną spuściznę, przede wszystkim w postaci dumnego portu w Wick.
To właśnie od nazwiska tego człowieka nazwę swą zaczerpnęła gorzelnia Pulteney, powstała dokładnie w 1826 roku z inicjatywy Jamesa Hendersona. Był to człowiek niezwykle obrotny i w świecie produkcji nielegalnej whisky znany od dziesięcioleci. To on wpadł na pomysł nazwania gorzelni od nazwiska zasłużonego dla Wick Pulteneya. Chciał w ten sposób zaskarbić sobie przychylność miejscowych władz, a także, choć i tak trwał wtedy w najlepsze „boom śledziowy”, tak więc, wraz ze zwiększającą się liczbą coraz to bardziej zamożnej ludności rosło zapotrzebowanie na wszelkie towary, w tym whisky, pragnął zwiększyć jeszcze sprzedaż swoich produktów ze świeżo powstałego zakładu.
Nazwa gorzelni
jedyna w swoim rodzaju
Destylarnia Pulteney leży dokładnie przy ulicy Huddart (gdzie mieści się także centrum dla zwiedzających) w Pulteneytown, dawnej wiosce stanowiącej obecnie część miasta Wick w hrabstwie Caithness w regionie Highland. Swego czasu była najdalej na
północ (nie licząc wysp) wysuniętą destylarnią whisky w Szkocji (dziś tym mianem określana jest Wolfburn Distillery).
Strategiczne posunięcie Hendersona (nazwanie zakładu od nazwiska Pulteneya) miało ogromne znaczenie dla nowo powstałej gorzelni. Otóż w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy to Pulteney dopiero raczkował, do Wick można było dostać się jedynie od strony morza. Dróg łączących miasto z resztą kontynentu jeszcze wtedy nie było.
Transport morski miał więco gromne znaczenie, jedynie tą ścieżką zakład zaopatrywał się w jęczmień i inne potrzebne do produkcji rzeczy i odwrotnie, mnogość statków załadowanych „srebrem” (śledzie) i „złotem”(whisky) odbijało od portu w Wick i przewoziło najcenniejsze swe produkty na wyspy i w głąb kontynentalnej Szkocji. Co więcej, wielu pracowników Pulteney było również jednocześnie rybakami.
Upadki, wzloty i szczyt piedestału
Coraz więcej ludzi było bezrobotnych, a samo Wick stawało się coraz bardziej niebezpiecznym miastem. Zapotrzebowanie na whisky spadało, zasoby śledzi również zaczynały się kurczyć. W 1920 roku rodzina Hendersonów sprzedała Pulteney firmie James Watson & Co. Ltd. Trzy lata później, w 1923 roku, zakład wszedł w skład John Dewar & Sons Ltd. W międzyczasie, w 1922 roku, zarządzono w Wick całkowitą prohibicję, co przyczyniło się do zamknięcia gorzelni w 1930 roku.
Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił kryzys w branży rybołówstwa.
W 1947 roku prohibicję zniesiono (28 maja w Wick świętuje się to wydarzenie), a Pulteney wznowił produkcję cztery lata później, w 1951 roku. Tuż po II Wojnie Światowej popyt na whisky ponownie zaczął zwyżkować, tak więc w roku ponownego uruchomienia Pulteney zakład przeszedł w ręce Roberta „Bertie” Cumminga, adwokata z Banff. Zaledwie cztery lata później, w 1955 roku, destylarnia po raz kolejny zmienia właściciela – nowym nabywcą jest James & George Stodart Ltd. (spółka zależna od Hiram Walker & Sons Ltd.). To właśnie oni w 1958 roku przeprowadzili gruntowną modernizację Pulteney Distillery. Następnie, dzięki przejęciom i zmianom w strukturach Hiram Walker & Sons Ltd. gorzelnię przejmuje koncern Allied Domecq, który w 1995 roku sprzedają ją jej obecnym właścicielom– Inver House Distillers.
Już dwa lata później, w 1997 roku, następuje nowa odsłona whisky Old Pulteney 12yo jako tzw. „Maritime Malt”, co jest początkiem nowej ery w dziejach zakładu (następne whisky z portfolio zakładu ukazują się kolejno: w 2004 roku wersja
17-letnia, zaś w 2005 roku – 21-letnia). Zaowocowało to wyprawą w 2011 roku na Row to the Pole (morska eksploracja bieguna północnego) z brytyjskim odkrywcą i poszukiwaczem przygód Jockem Wishartem.
W 2012 roku nastąpiło apogeum
jeśli chodzi o zainteresowanie destylarnią na świecie. Otóż Jim Murray w swej „Whisky Bible” ogłasza, że Old Pulteney 21yo otrzymuje tytuł „Whisky of the Year”. Od tej pory gorzelnia cieszy się niesłabnącą popularnością wśród miłośników
single maltów, tym bardziej, że można ją zwiedzać, a jej „Visitor Centre” (otwarte oficjalnie 12 czerwca 2000 roku) jest jednym z najciekawszych spośród wszystkich gorzelni oferujących takową atrakcję.
Jeśli chodzi o samą produkcję whisky w Pulteney po raz kolejny robi się naprawdę ciekawie. Otóż zakład zaopatruję się w wodę ze starego młyna zasilanego przez strumień wypływający z Loch Hempriggs. Młyn ów zbudował wspomniany wyżej Thomas Telford. Poza tym jęczmień nadal przypływa tu statkami i jest zakupywany tylko u najlepszych dostawców w Wielkiej Brytanii.
Pulteney jest stosunkowo niewielką destylarnią. Posiada tylko jeden zestaw alembików, a jeden z nich (do destylacji wstępnej) jest bardzo nietypowy. Został on odkupiony od jednej z likwidowanych destylarni. Po przetransportowaniu go okazało się, że jest za duży i nie zmieści się do budynku gorzelni. Były dwa wyjścia. Albo zwiększyć budynek, albo zmniejszyć alembik. Wybrano, jako dużo korzystniejsze pod względem finansowym, to drugie rozwiązanie. Górną część alembiku ścięto, dzięki czemu jego kształt jest unikatowy w skali świata.
Do niedawna w porfolio gorzelni znaleźć mogliśmy wersje: 12yo 40% ABV, 17yo 46% ABV, 21yo 46% ABV oraz wersje NAS – m.in.: Navigator 46% ABV, Clipper Commemorative 46% ABV (limitowana, upamiętniająca rejs dookoła świata Round the World Yacht Race z lat 2013-2014), Flotilla 2000 46,4% ABV i limitowane rocznikowe (1983 46%ABV, 1989 46% ABV, 1990 ABV, 25yo 46% ABV, 30yo 46% ABV, 35yo [dotychczas dwie edycje: 42,5% ABV i 42,8% ABV], 40yo 51,3% ABV).
W obecnym roku odświeżono wersję 12yo (nadal jest to 40% ABV, a więc jedyna poddawana procesowi filtracji na zimno), zrezygnowano z produkcji Navigatora i wersji 17yo i 21yo, w zamian zaś powstały: 15yo 46%.ABV, 18yo 46% ABV i wersja NAS nazwana Huddart o mocy 46% ABV (nazwana na cześć ulicy, przy której mieszczą się budynki zakładu; finiszowana po mocno torfowej whisky).
Można więc powiedzieć, iż kolejny rozdział w pięknej i bardzo ciekawej historii Pulteney Distillery właśnie się pisze, a praca managera zakładu, Malcolma Waringa, nie idzie na marne.
Tym bardziej, że popularność Pulteney wciąż
rośnie, a deszcz nagród dla produkowanych tu whisky rokrocznie obficie sypie się na wielu konkursach na całym ziemskim globie (wielokrotnie nagradzane srebrnymi i złotymi medalami są w zasadzie wszystkie whisky z oferty gorzelni,
a ukoronowaniem jest wyżej wspomniany tytuł „Whisky of the Year” dla Old Pulteney 21yo w 2012 roku [Jim Murray’s Whisky Bible] oraz dla Old Pulteney 1989 Vintage na Wolrd Whiskies Awards w 2016 roku).